سلمان رحیمی
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 11-43
چکیده
بایزید بسطامی از عرفای نامدار در اواخر سدۀ دوم و آغاز سدۀ سوم هجری است که اقوال و حکایات فراوانی از وی و دربارۀ وی در متون مختلف نقل شده است. بایزید از جمله عارفانی است که به گفتۀ هجویری در کشفالمحجوب از سردستگان اصحاب سُکر محسوب می‌شود. علاوه بر کتاب النّورِ سهلگی و دستورالجمهورِ خرقانی که مختصِّ بایزید نوشته شده است، در کتاب‌های ...
بیشتر
بایزید بسطامی از عرفای نامدار در اواخر سدۀ دوم و آغاز سدۀ سوم هجری است که اقوال و حکایات فراوانی از وی و دربارۀ وی در متون مختلف نقل شده است. بایزید از جمله عارفانی است که به گفتۀ هجویری در کشفالمحجوب از سردستگان اصحاب سُکر محسوب می‌شود. علاوه بر کتاب النّورِ سهلگی و دستورالجمهورِ خرقانی که مختصِّ بایزید نوشته شده است، در کتاب‌های دیگر عرفانی نیز از این عارف بزرگ یاد شده است. عطّار نیشابوری از شاعران قرن ششم و اوایل قرن هفتم به عنوان یک شاعرِ عارف مسلک در خلال سرودههای عرفانی به مناسبت موضوع مطرح شده، حکایات و اقوالی را از عارفان و افراد معروف نقل کرده است؛ یکی از این عارفان که عطّار از وی اقوال و حکایات آورده، بایزید بسطامی است. در تذکرة الاولیا بیشترین تعداد حکایات از آنِ بایزید بسطامی است و این نشان از توجه خاصّ عطار به این عارف است. در پژوهش حاضر حکایات و اقوالی را که عطار در چهار مثنوی تعلیمیاش از این عارف نقل کرده و نکات عرفانی، اخلاقی و رفتاری که از بایزید در این حکایات آورده شده است از منظر معنایی تحلیل و بررسی شد. برخی از اندیشههای عرفانی بایزید در این حکایات و سخنان عبارتند از: فنا، توکّل، تسلیم، سُکر.
سکینه جعفری؛ زهرا غلامی
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 45-75
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی تحلیلی برخی از اشعار امیرهوشنگ ابتهاج در مقایسه با اشعار اصلی منوچهر آتشی انجام شده است. بدین منظور ابیاتی از دفتر شعر هوشنگ ابتهاج و منوچهر آتشی استخراج و به ترتیب مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت. عمده‌ترین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شاعران یاد شده از جمله شاعران سبک‌شناس و حرکت‌ساز معاصر هستند که در ...
بیشتر
پژوهش حاضر به منظور بررسی تحلیلی برخی از اشعار امیرهوشنگ ابتهاج در مقایسه با اشعار اصلی منوچهر آتشی انجام شده است. بدین منظور ابیاتی از دفتر شعر هوشنگ ابتهاج و منوچهر آتشی استخراج و به ترتیب مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت. عمده‌ترین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شاعران یاد شده از جمله شاعران سبک‌شناس و حرکت‌ساز معاصر هستند که در دو حوزه سبک شعر سنّتی و مدرن آثاری هنری خلق کرده‌اند و از ساختار زبانی خاص و تصویرسازی مدرن برخوردارند. آتشی و ابتهاج عاشق مکتب نیما شدند و ابتدا اشعار خود را مطابق با شعر نیما و به پیروی از او میسرایند. این اهمیّت قبل از انقلاب و درست از ابتدای دوران معاصر شروع شده و تا کنون ادامه دارد. عناصر طبیعت در شعر آتشی و ابتهاج از شاخصترین مواد اولیه برای تصویرسازی هستند. تفاوت اصلی سازوکار زبانی شعر سنّتی آتشی و ابتهاج در این است که سیمای شعری در آثار ابتهاج چندان متنوّع نیست و همین ویژگی به کیفیت «یکصدایی» شعر منجر شده است، در حالی که آتشی در شعر مدرن میکوشد از انتقال معنا فراتر رفته و دنیای جدیدی از واژهها و آواها و رنگها بیافریند و زبانی «چندمعنایی» در شعر خود بهوجود آورد.
تسنیم نقوی؛ نعیمه سادات صفایی نیا
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 77-99
چکیده
آینه، همواره نقش کلیدی و کاربردی در زندگی انسانها در طول تاریخ بشریت داشته است. نگاه کردن به آینه و استفاده از آن می‌تواند تعابیر متفاوت و غیر قابل پیشبینی را برای هر فرد یا گروهی از افراد به طور مشخص داشته باشد. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و برمبنای دادههای کتابخانه‌ای انجام گرفته، تلاش شده است که تعبیرهای گوناگون ...
بیشتر
آینه، همواره نقش کلیدی و کاربردی در زندگی انسانها در طول تاریخ بشریت داشته است. نگاه کردن به آینه و استفاده از آن می‌تواند تعابیر متفاوت و غیر قابل پیشبینی را برای هر فرد یا گروهی از افراد به طور مشخص داشته باشد. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و برمبنای دادههای کتابخانه‌ای انجام گرفته، تلاش شده است که تعبیرهای گوناگون و کاربردهای متفاوت از این ابزار به ظاهر ساده اما کاملاً پیچیده ارائه شود. ضمن بررسی معنای لغوی آینه در فرهنگنامههای مختلف، انعکاس تأمل برانگیز آن را در ادبیات فارسی، عرفان اسلامی، نجوم، معماری و هنر اسلامی، تفأل و پیشگویی نیز به روشنی بیان شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که آینه در فرهنگهای مختلف و در علوم مختلف تعبیرهای گوناگون و متفاوتی دارد اما وجه اشتراک تمامی این تعابیر و آنچه که از عصاره این پژوهش برآمد؛ این است که بار معنایی تمامی این تعابیر مثبت بود و تمامی علوم و فرهنگها از وجه پاکی، زلالی، شفافیت و راستگویی به آینه نگاه شده است. امید است که این تلاش برای علاقهمندان به این حوزه بتواند گامی مؤثر در موفقیت و شفافتر کردن ابهامات بر دارد.
فاطمه سادات موسوی؛ مجید جعفری
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 101-117
چکیده
مختصات شهر آرمانی یا مدینه فاضله که با تعابیری چون آرمانشهر، ناکجا آباد و یوتوپیا در آرا و نظریات مختلف به کار گرفته شده است، از دو طریق قابل پیجویی است. یکی، از مطالعه آثار آنان که به طور مستقیم از مدینه فاضله و محیط زندگی آرمانی انسان سخن گفتهاند و دیگر، از بررسی و غور در آثاری که اصول و ویژگیهایی برای مشی و زندگی انسان تبیین ...
بیشتر
مختصات شهر آرمانی یا مدینه فاضله که با تعابیری چون آرمانشهر، ناکجا آباد و یوتوپیا در آرا و نظریات مختلف به کار گرفته شده است، از دو طریق قابل پیجویی است. یکی، از مطالعه آثار آنان که به طور مستقیم از مدینه فاضله و محیط زندگی آرمانی انسان سخن گفتهاند و دیگر، از بررسی و غور در آثاری که اصول و ویژگیهایی برای مشی و زندگی انسان تبیین نموده و به کار بستن آنها را ضامن سعادت انسان شمرده و به لحاظ تأثیر آنها بر فضای زیست، به طریقی دیگر، متضمن تفسیر و معرفی شهر آرمانی است. پژوهش حاضر که به صورت تحلیلی-تطبیقی انجام گرفته است، به بررسی و تحلیل آرمانشهر در گلستان سعدی و مخزن الاسرار نظامی پرداخته است و هدف از انجام این تحقیق شناخت ویژگی‌های آرمانشهر در این دو اثر بزرگ است. آرمانشهر یا نیکشهر همواره به عنوان یکی از دغدغههای صاحبان خرد و اندیشه و خاصه ادیبان و شاعران بوده و حضوری پررنگ در متون ادبی داشته است. نگارندگان در این مقاله به بررسی مفهوم آرمانشهر در آثار دو تن از شاعران بزرگ پرداختهاند. به این منظور ابتدا به تبیین این واژه پرداخته و تاریخچهای مختصر از زندگی هر دو شاعر را یادآوری میکنند، سپس به تحلیل سرودههای ایشان در جهت واکاوی اندیشه آرمانشهر پرداختهاند. یافته‌های پژوهش نشان داد که در اغلب آرمانشهرها، شجاعت و پس از آن سخاوت، به عنوان ویژگی‌های اصلی ساکنان اهل مدینه در نظر گرفته شده است و جایگاه این دو صفت در مدینه فاضله به قدری والاست که بسیاری از متفکران و فلاسفه بخش وسیعی از کتاب خود را به آن اختصاص داده‌اند.
مرضیه راغبیان
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 119-133
چکیده
مولانا محمد ولی دشت بیاضی از شاعران سدۀ دهم هجری است که دیوان شعری از او به جای مانده است. دیوان وی دو بار و بر اساس دوازده نسخه تصحیح شده که شامل غزلیات، قصاید، رباعیات و بخشی از مثنوی‌های این شاعر بزرگ است. در دیوان تصحیح شده، دوازده مثنوی در 290 بیت آمده است. ظاهرا این مثنوی‌ها ناقصند که مصحح نیز به این نکته اشاره کرده است. در ...
بیشتر
مولانا محمد ولی دشت بیاضی از شاعران سدۀ دهم هجری است که دیوان شعری از او به جای مانده است. دیوان وی دو بار و بر اساس دوازده نسخه تصحیح شده که شامل غزلیات، قصاید، رباعیات و بخشی از مثنوی‌های این شاعر بزرگ است. در دیوان تصحیح شده، دوازده مثنوی در 290 بیت آمده است. ظاهرا این مثنوی‌ها ناقصند که مصحح نیز به این نکته اشاره کرده است. در مجموعهای از کتابخانۀ مجلس به شماره 1122، یک مثنوی از «ولی» در وصف رخ ایاز و در بحر خسرو و شیرین نظامی آمده است که در دیوان تصحیح شده موجود نیست. این مثنوی در قسمت نهم از این نسخۀ خطی آمده است. کتابت این مجموعه احتمالا در قرن یازدهم است و به سبب نزدیکی زمان کتابت اثر به دورۀ زندگی ولی دشت بیاضی، احتمال صحت انتساب این مثنوی به دشت بیاضی افزایش مییابد. در این مقاله به بررسی مثنوی‌های دیوان دشت بیاضی در مقایسه با مثنوی نو یافته ایاز پرداختهایم.
محمدنعیم شریفی؛ حمید اکبرپور
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 135-157
چکیده
شعر پروین از برجسته‌ترین نمونه‌های شعر تعلیمی معاصر محسوب می‌شود. پروین اعتصامی و ژاله قائم مقامی از زنان شاعر متعهدی هستند که پس از انقلاب مشروطه در ایران منشأ تحولی عمیق در زمینۀ شعر زن شدند. هر دو تربیت یافتۀ خانوادۀ ریشه‌دار و فرهنگی بودند. از سرچشمه غنی آموزه‌های اخلاقی و فرهنگ دینی، بهره‌های فراوان برده و از آن در جهت ...
بیشتر
شعر پروین از برجسته‌ترین نمونه‌های شعر تعلیمی معاصر محسوب می‌شود. پروین اعتصامی و ژاله قائم مقامی از زنان شاعر متعهدی هستند که پس از انقلاب مشروطه در ایران منشأ تحولی عمیق در زمینۀ شعر زن شدند. هر دو تربیت یافتۀ خانوادۀ ریشه‌دار و فرهنگی بودند. از سرچشمه غنی آموزه‌های اخلاقی و فرهنگ دینی، بهره‌های فراوان برده و از آن در جهت باروری مضامین شعری خود استفاده کرده؛ و در این مسیر برای تأثیر بیشتر آموزه‌های خود از تمثیلات و داستان‌های قرآنی و جذابیت‌های خاص آن به نحو احسن استفاده کرده‌اند. در این مقاله با روش درون‌متنی، آموزه‌هایی دینی همچون، خداشناسی و توحید، بهره‌گیری لفظی و معنایی از قرآن کریم و پوشیدن لباس تقوا و آموزه‌های اخلاقی که جان‌مایۀ آن می‌تواند مضامینی همچون، تحذیر از دنیاداری و نکوهش دنیاداران، عمر و استفاده از اوقات آن، نکوهش اهریمن، جهل، غرور، ریا و آز؛ توصیه به قناعت، حقیقت‌جویی، بردباری، پاکی و عفّت و... به عنوان درونمایه‌های مشترک، همراه با ذکر مثال‌ها و شواهد متعددی از میان اشعار آنها، به مطالعه تطبیقی اشعار این دو شاعر خواهیم پرداخت. بدون شک اگر آثار لطیف و هنرمندانۀ این زنان نمی‌بود، عرصه ادبیات و شعر از بسیاری جوانب عاطفی و زیبای خود محروم می‌شد. تاکنون پژوهشی مستقل و تطبیقی از بررسی مضامین و آموزه‌های اخلاقی و دینی در شعر پروین و ژاله قائم مقامی صورت نگرفته و این مقاله به نوبۀ خود بکر است.
حمید اکبرپور
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 161-192
چکیده
این مقاله برای تأمین دو هدف به نگارش درآمد: نخست، مطالعه و بررسی شباهتها و تفاوتهای فکری و ادبی دو تحمیدیۀ مهم ادب عرفانی (حدیقه و منطق الطّیر) به منظور درک دقیقتر آرا و اندیشههای دو عارف. دوم، کشف عناصر زیبایی شناسی ادبی آنها در نحوۀ پردازش اندیشههای عرفانی در تحمیدیههایشان. در تحقیق پیشرو دو سطح فکری و ادبی دو ...
بیشتر
این مقاله برای تأمین دو هدف به نگارش درآمد: نخست، مطالعه و بررسی شباهتها و تفاوتهای فکری و ادبی دو تحمیدیۀ مهم ادب عرفانی (حدیقه و منطق الطّیر) به منظور درک دقیقتر آرا و اندیشههای دو عارف. دوم، کشف عناصر زیبایی شناسی ادبی آنها در نحوۀ پردازش اندیشههای عرفانی در تحمیدیههایشان. در تحقیق پیشرو دو سطح فکری و ادبی دو تحمیدیه بر اساس دیدگاه ساختگریان مورد بررسی قرار میگیرد. حدیقۀ سنایی اثری پیشرو در منظومه سرایی ادب فارسی است و به دنبال آن منطقالطّیر نقش مکمل را بر عهده دارد. از جهاتی با حدیقه متفاوت است و سبک شخصی خود را داراست. دو پرسش در این تحقیق مطرح است: نخست آن که، چرا دو اندیشۀ همگرا، با تفاوتهای فکری مواجه میشوند؟ دوم آن که، آیا این تفاوتهای به وجود آمده، می‌تواند به وحدت محتوایی آنها، آسیب بزند؟ نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، مَنِشِ عرفانی سنایی خردمدارانه تر و محتاطانه تر از عطّار است و عناصر ادب تعلیمی در حدیقۀ او غالبتر است. در مقابل، مَنِشِ عرفانی عطّار، شورانگیزتر و بیقرارانه تر است و عناصر هیجانات عاشقانه به همین دلیل در شعر او بیشتر دیده می‌شود. در حدیقه، خردِ اجتماعی بازرتر است و در منطق الطّیر، عشق و فردیت تظاهری بیشتر دارد. تفاوتهای موجود به دلیل اندیشۀ مسلّط توحید عرفانی بر آنها، به وحدت عقیدهشان آسیب نمیزند.
عاطفه خدایی؛ ثانیه زهرا
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 193-216
چکیده
حصر و قصر یکی از فنون مهم علم معانی است که در متون نظم و نثر عربی و فارسی، جایگاهی قابل اهمیت داشته و درخور توجه است. شعرا و نویسندگان زبان فارسی و عربی، از این ظرفیت معنایی در بیان مفاهیم و آشکار کردن لایه‌های معنایی متن بهرۀ بسیار برده‌اند. از این رویکرد بلاغی می‌توان در تحلیل متون نیز بهره برد. حصر و قصر که همواره بخشی از مباحث کتاب‌های ...
بیشتر
حصر و قصر یکی از فنون مهم علم معانی است که در متون نظم و نثر عربی و فارسی، جایگاهی قابل اهمیت داشته و درخور توجه است. شعرا و نویسندگان زبان فارسی و عربی، از این ظرفیت معنایی در بیان مفاهیم و آشکار کردن لایه‌های معنایی متن بهرۀ بسیار برده‌اند. از این رویکرد بلاغی می‌توان در تحلیل متون نیز بهره برد. حصر و قصر که همواره بخشی از مباحث کتاب‌های علم معانی را به خود اختصاص داده است در تعاریف، تقسیمبندیها و شیوههای اعمال رویکردی مشابه در کتب فارسی و عربی دارد. به نظر میرسد این مبحث در علم معانی فارسی کاملاً از مباحث عربی متأثر است. نگارنده در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، بار دیگر حصر و قصر را با نگاهی مجدد به مشابهتها و تفاوتهایش در معانی فارسی و عربی از نظر گذرانده است.
عقیل حسین کلان؛ سلمان رحیمی
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 217-231
چکیده
ملا محمدطاهر کشمیری متخلص به غنی کشمیری از بزرگترین سخن سرایان در کشمیر و شاعر توانمند ادب فارسی در قرن یازدهم هجری است. شعر او تمام ویژگی‌های سبک هندی را در خود جای داده است. مضمون سازی از ویژگی‌های برجسته شعر وی است. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، صورخیال در دیوان غنی کشمیری، بررسی و تحلیل شده است. هدف از نگارش ...
بیشتر
ملا محمدطاهر کشمیری متخلص به غنی کشمیری از بزرگترین سخن سرایان در کشمیر و شاعر توانمند ادب فارسی در قرن یازدهم هجری است. شعر او تمام ویژگی‌های سبک هندی را در خود جای داده است. مضمون سازی از ویژگی‌های برجسته شعر وی است. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، صورخیال در دیوان غنی کشمیری، بررسی و تحلیل شده است. هدف از نگارش این مقاله تلاش در جهت آگاهی هرچه بیشتر با سبک این شاعر و بررسی صورخیال و بدایع شعری در دیوان وی است. یافته‌های پژوهش در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است. نخست در مورد زندگی کشمیری، سبک هندی و سبک شخصی وی بحث شده و در بخش دوم به تعریف صورخیال از نظرهای گوناگون پرداخته شده است. بخش آخر بررسی صور خیال در سرودههای اوست. غنی در اشعار خود از اشعار حکمی بهره بردہ است.
فاطمه حاجی رحیمی
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 235-267
چکیده
شعر مشروطه انگیزشی است و سعی میکند با تزریق روح حماسی به جامعه، مردمان را به انقلاب دعوت کند. در این انقلاب، شعر و مشخّصاً عنصر زبان آن نقش بسیار تأثیرگذاری در تزریق روحیّه حماسی به جامعه داشت. مقاله حاضر درصدد است با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی بر پایه داده های کتابخانه‌ای، میزان توجه به مؤلفه‌های حماسی زبان در شعر ملک‌الشعرای ...
بیشتر
شعر مشروطه انگیزشی است و سعی میکند با تزریق روح حماسی به جامعه، مردمان را به انقلاب دعوت کند. در این انقلاب، شعر و مشخّصاً عنصر زبان آن نقش بسیار تأثیرگذاری در تزریق روحیّه حماسی به جامعه داشت. مقاله حاضر درصدد است با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی بر پایه داده های کتابخانه‌ای، میزان توجه به مؤلفه‌های حماسی زبان در شعر ملک‌الشعرای بهار، فرّخی یزدی، عارف قزوینی و میرزادۀ عشقی را با توجه به الگوی بررسی زبان حماسی مورد توّجه قرار دهد و در پی پاسخ به این پرسش است که مهمترین مشخّصه و ویژگی زبانی شعر این شاعران و جایگاه آنها در شعر حماسی عصر مشروطه چیست؟ یافته های تحقیق نشان می‌دهد شاعران نامبرده، توجه ویژهای به شاخصهها و عناصر حماسی زبان داشتهاند. به رغم دگرگونیهای بوجود آمده، در عناصر زبانی شعر حماسی، ارزشهای ملّی جایگاه خویش را حفظ کرده‌اند. حماسه از قدیمیترین انواع شعر است که سرایش آن نیاز به روحیه و زبانی حماسی دارد. عواملی که در حماسیکردن زبان دخیلاند، عبارتست از: داشتن روحیۀ حماسی، باستانگرایی نحوی و واژگانی، موسیقی حروف و واژهها که با قرارگرفتن در کنار یکدیگر مفاهیم خاص را به خواننده القا میکند و اغراق و غلو که ذاتی حماسه است.
عاطفه خدایی
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 269-290
چکیده
ردیف کلمه یا عبارتی است که پس از قافیه اصلی آمده، تکرار می‌شود و از ویژگی‌های شعر فارسی و به ویژه غزل فارسی است تا آنجا که می‌توان گفت کمتر غزل خوب فارسی است که ردیف نداشته باشد. بسامد‌ها نشان می‌دهد که در غزلیات «محمد ولی دشت بیاضی» از شعرای سده دهم هجری نیز جز تعداد اندکی از غزل‌ها، بقیه دارای ردیف هستند. در این مقاله با توجه ...
بیشتر
ردیف کلمه یا عبارتی است که پس از قافیه اصلی آمده، تکرار می‌شود و از ویژگی‌های شعر فارسی و به ویژه غزل فارسی است تا آنجا که می‌توان گفت کمتر غزل خوب فارسی است که ردیف نداشته باشد. بسامد‌ها نشان می‌دهد که در غزلیات «محمد ولی دشت بیاضی» از شعرای سده دهم هجری نیز جز تعداد اندکی از غزل‌ها، بقیه دارای ردیف هستند. در این مقاله با توجه به بسامد‌ها به نقش موسیقیایی، معنا شناختی و محتوایی ردیف در غزلیات ولی دشت بیاضی پرداخته و بر اساس تعداد ردیفهای حرفی، فعلی و اسمی استفاده شده در غزلیات مولانا دشت بیاضی، تأثیر تحول وسیر ردیف در ادب فارسی در این اشعار بررسی شده است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-آماری انجام گرفته، در ادامه بررسی ردیف و تحول آن در شعر فارسی است. شیوه تحقیق در این مقاله بسامد گیری از کل غزلیات موجود در دیوان «ولی دشت بیاضی» و ارائه نتایج حاصل از این آمار است.
گلتن زارعی؛ مریم جعفرزاده
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1402، صفحه 291-308
چکیده
جانوران و گیاهان در ملل مختلف اهمیت ویژهای دارند. به طوری که تقریباً در میان همۀ ملل مفاهیم، عناصر و نقش مایه‌هایی از گیاهان و جانوران در بطن هنر، فرهنگ و تمدّن آنان وجود دارد. در فرهنگ ایرانی نیز نقش‌مایه‌هایی از گیاهان و جانوران یافت می‌شود که پیوندی عمیق با اندیشه‌ها و اعتقادات آیینی و مذهبی مردم دارد. این مقاله که به روش کتابخانه‌ای ...
بیشتر
جانوران و گیاهان در ملل مختلف اهمیت ویژهای دارند. به طوری که تقریباً در میان همۀ ملل مفاهیم، عناصر و نقش مایه‌هایی از گیاهان و جانوران در بطن هنر، فرهنگ و تمدّن آنان وجود دارد. در فرهنگ ایرانی نیز نقش‌مایه‌هایی از گیاهان و جانوران یافت می‌شود که پیوندی عمیق با اندیشه‌ها و اعتقادات آیینی و مذهبی مردم دارد. این مقاله که به روش کتابخانه‌ای انجام شده به معرفی نقشمایههای جانوری چون بز، شیر، گراز، اسب، سیمرغ و گاو و نقشمایههای گیاهی چون سرو، انار، نخل و نیلوفر پرداخته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای انجام گرفته است، تلاشی است برای نشان دادن و معرفی برخی از مهمترین نقشمایههای جانوری و گیاهی ارتباط این گونه نقش مایهها را با فرهنگ و عقاید مردم ایران. یافته های پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از نقوش گیاهان و جانوران مقدس و اساطیری در هنر ایرانی ورای جنبۀ تزیینی، کاربرد نمادین و اعتقادی داشته و به عبارتی ریشه در باورهای مذهبی عصر باستان دارد؛ نمادهایی که بیانگر شگون و برکت، خیرخواهی، باروری، جاودانگی و مانایی و همچنین دوام سلطنت و قدرت بوده اند.