نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
آینه، همواره نقش کلیدی و کاربردی در زندگی انسانها در طول تاریخ بشریت داشته است. نگاه کردن به آینه و استفاده از آن میتواند تعابیر متفاوت و غیر قابل پیشبینی را برای هر فرد یا گروهی از افراد به طور مشخص داشته باشد. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و برمبنای دادههای کتابخانهای انجام گرفته، تلاش شده است که تعبیرهای گوناگون و کاربردهای متفاوت از این ابزار به ظاهر ساده اما کاملاً پیچیده ارائه شود. ضمن بررسی معنای لغوی آینه در فرهنگنامههای مختلف، انعکاس تأمل برانگیز آن را در ادبیات فارسی، عرفان اسلامی، نجوم، معماری و هنر اسلامی، تفأل و پیشگویی نیز به روشنی بیان شده است. یافتههای پژوهش نشان داد که آینه در فرهنگهای مختلف و در علوم مختلف تعبیرهای گوناگون و متفاوتی دارد اما وجه اشتراک تمامی این تعابیر و آنچه که از عصاره این پژوهش برآمد؛ این است که بار معنایی تمامی این تعابیر مثبت بود و تمامی علوم و فرهنگها از وجه پاکی، زلالی، شفافیت و راستگویی به آینه نگاه شده است. امید است که این تلاش برای علاقهمندان به این حوزه بتواند گامی مؤثر در موفقیت و شفافتر کردن ابهامات بر دارد.
کلیدواژه‌ها
- آموزگار، حبیبالله (1374)، فرهنگ فارسی دانش، چاپ دوم، تهران: نشر علوم نوین.
- آیدنلو، سجاد (1388)، متون منظوم پهلوانی، تهران: سمت.
- اسدی طوسی، ابونصرعلی‌بن احمد (1382)، گرشاسبنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
- انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، 8جلد مصور، تهران: سخن.
- برهان قاطع (1357)، محمدحسین بنخلف تبریزی، به‌اهتمام دکتر محمد معین، چاپ سوم، ج 1، تهران: امیرکبیر.
- پورنامداریان، محمدتقی (1389)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، چ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
- تاجدینی، علی (1383)، فرهنگ نمادها و نشانهها در اندیشۀ مولانا، تهران: سروش.
- خاقانی، بدیل (1375) دیوان، تصحیح میرجلال‌الدین کزازی، تهران: مرکز.
- دادگی، فرنبغ (1390)، بندهش، گزارش مهرداد بهار، چاپ چهارم، تهران: توس.
- دائره المعارف بزرگ اسلامی (1368)، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 2، تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی.
- دانشنامۀ دانش‌گستر (1389)، جلد1، زیرنظر علی رامین و محمدعلی سعادت، تهران: موسسه علمی فرهنگی دانش‌گستر.
- دهخدا، علی اکبر (1378)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
- حافظ، شمسالدین محمد (1371)، دیوان غزلیات، به کوشش خلیل خطیبرهبر، چاپ دهم، تهران: صفی علیشاه.
- خانزاده، سکینه (1393)، «سمبولیسم در اشعار فروغ فرخزاد»، پایان‌نامه درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات گیلان.
- شادمهر، مهدی (1388)، فرهنگ دوجلدی علمی، فناوری و بازرگانی، تهران: نشر الکتریکی و اطلاع‌رسانی جهان رایانه.
- شرح مثنوی شریف (1368)، بدیع الزمان فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران.
- شریفی، محمد (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: نشر نو و معین.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368)، شاعر آینهها، چاپ دوم، تهران: آگه.
- شمیسا، سیروس (1384)، فرهنگ تلمیحات، تهران: فردوسی.
- شکوری، محمدجان (1384)، فرهنگ فارسی تاجیکی، تهران: فرهنگ معاصر.
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1384)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، چاپ دوم، جلد1، تهران: جیحون.
- صارمی، حمیدرضا و احمدی، فاطمه (1393)، «حکمت آب و آینه در هنر و معماری اسلامی»، همایش ملی عمران، تبریز: کانون ملی انجمنهای صنفی مهندسان معمار ایران.
- عمید، حسن (1374)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
- فرخی سیستانی (1335)، دیوان، به اهتمام محمد دبیرسیاقی، تهران: بوستان کتاب.
- فرهنگ فارسی یک جلدی (1384)، چاپ دوم، تهران: راه رشد.
- فرهنگ اشعار صائب (1373)، احمد گلچین معانی، 2 جلد، تهران: امیرکبیر.
- قبادی، حسینعلی (1388)، آیین آیینه (سیر تحول نمادپردازی در فرهنگ ایرانی و ادبیات فارسی)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- کوپر، جین. سی (1386)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران: فرهنگ نشر نو.
- گازرانی، منیژه (1388)، فرهنگ نوجوان سخن، چاپ دوم، جلد 1، تهران: سخن.
- مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین (1370)، اخبارالزمان، ترجمۀ کریم زمانی، تهران: اطّلاعات.
- مرتضوی، منوچهر (1380)، مکتب حافظ، چاپ چهارم، تبریز: ستوده.
- یاحقی، محمدجعفر (1386)، فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
- Jones, Alison (1995), Larousse Dictionary of World Folkore, Larousse Plc, Britian.
)