نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
جانوران و گیاهان در ملل مختلف اهمیت ویژهای دارند. به طوری که تقریباً در میان همۀ ملل مفاهیم، عناصر و نقش مایه‌هایی از گیاهان و جانوران در بطن هنر، فرهنگ و تمدّن آنان وجود دارد. در فرهنگ ایرانی نیز نقش‌مایه‌هایی از گیاهان و جانوران یافت میشود که پیوندی عمیق با اندیشه‌ها و اعتقادات آیینی و مذهبی مردم دارد. این مقاله که به روش کتابخانه‌ای انجام شده به معرفی نقش‌مایه‌های جانوری چون بز، شیر، گراز، اسب، سیمرغ و گاو و نقش‌مایه‌های گیاهی چون سرو، انار، نخل و نیلوفر پرداخته است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای انجام گرفته است، تلاشی است برای نشان دادن و معرفی برخی از مهمترین نقش‌مایه‌های جانوری و گیاهی ارتباط این گونه نقش مایه‌ها را با فرهنگ و عقاید مردم ایران. یافته های پژوهش نشان میدهد که استفاده از نقوش گیاهان و جانوران مقدس و اساطیری در هنر ایرانی ورای جنبۀ تزیینی، کاربرد نمادین و اعتقادی داشته و به عبارتی ریشه در باورهای مذهبی عصر باستان دارد؛ نمادهایی که بیانگر شگون و برکت، خیرخواهی، باروری، جاودانگی و مانایی و همچنین دوام سلطنت و قدرت بوده اند.
کلیدواژه‌ها
- بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
- بیرونی، ابوریحان (1395)، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، ترجمه عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
- پرادا، ایدت (1357)، هنر ایران باستان، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، تهران: دانشگاه تهران.
- پورداوود، ابراهیم (1356)، فرهنگ ایران باستان، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
- تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
- خالقیمطلق، جلال (1372)، گل رنجهای کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران: مرکز.
- دادفر، ابوالقاسم و منصوری، لیلا (1385)، درآمدی بر اسطورهها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا (س).
- دادگی، فرنبغ (1395)، بندهشن، گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
- دانشنامۀ اساطیر جهان (1392)، زیر نظر رکس وارنر، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: هیرمند.
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1384)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، چاپ دوم، جلد1، تهران: جیحون.
- قائم مقامی، جهانگیر (1384)، پژوهشی دربارۀ تطور شیر و خورشید، مجلۀ بررسیهای تاریخی، شمارۀ 19.
- مؤذن جامی، محمدمهدی (1388)، ادب پهلوانی، مطالعهای در تاریخ ادب دیرینۀ ایرانی از زرتشت تا اشکانیان، تهران: ققنوس.
- یاحقی، محمدجعفر (1386)، فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
)