نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد همکار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
شعر مشروطه انگیزشی است و سعی میکند با تزریق روح حماسی به جامعه، مردمان را به انقلاب دعوت کند. در این انقلاب، شعر و مشخّصاً عنصر زبان آن نقش بسیار تأثیرگذاری در تزریق روحیّه حماسی به جامعه داشت. مقاله حاضر درصدد است با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی بر پایه داده های کتابخانه‌ای، میزان توجه به مؤلفه‌های حماسی زبان در شعر ملک‌الشعرای بهار، فرّخی یزدی، عارف قزوینی و میرزادۀ عشقی را با توجه به الگوی بررسی زبان حماسی مورد توّجه قرار دهد و در پی پاسخ به این پرسش است که مهم‌ترین مشخّصه و ویژگی زبانی شعر این شاعران و جایگاه آن‌ها در شعر حماسی عصر مشروطه چیست؟ یافته های تحقیق نشان می‌دهد شاعران نام‌برده، توجه ویژه‌ای به شاخصه‌ها و عناصر حماسی زبان داشته‌اند. به رغم دگرگونی‌های بوجود آمده، در عناصر زبانی شعر حماسی، ارزش‌های ملّی جایگاه خویش را حفظ کرده‌اند. حماسه از قدیمی‌ترین انواع شعر است که سرایش آن نیاز به روحیه و زبانی حماسی دارد. عواملی که در حماسی‌کردن زبان دخیل‌اند، عبارتست از: داشتن روحیۀ حماسی، باستان‌گرایی نحوی و واژگانی، موسیقی حروف و واژه‌ها که با قرارگرفتن در کنار یکدیگر مفاهیم خاص را به خواننده القا میکند و اغراق و غلو که ذاتی حماسه است.
کلیدواژه‌ها
- آرینپور، یحیی (1387)، از صبا تا نیما، چاپ نهم، تهران: زوّار.
- احمدی، بابک (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ نهم، تهران: مرکز
- بهار، محمدتقی (1387)، دیوان اشعار، تهران: نگاه.
- پارساپور، زهرا (1383)، مقایسۀ زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامۀ نظامی، تهران: دانشگاه تهران.
- حمیدیان، سعید (1383) درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، چاپ دوم، تهران: ناهید.
- خالقی‌مطلق، جلال (1381)، سخن‌های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران: افکار.
- رحیمیان، هرمز (1394)، ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: سمت.
- رستگارفسایی، منصور (1372) انواع شعر فارسی، شیراز: نوید.
- ــــــــــــــ (1353)، تصویرآفرینی در شاهنامه، شیراز: دانشگاه شیراز.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1359)، ادوار شعر فارسی، تهران: توس.
- ــــــــــــــ (1372)، صورخیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
- ــــــــــــــ (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.
- شمیسا، سیروس (1393)، انواع ادبی، چاپ پنجم، تهران: میترا.
- صفا، ذبیح الله (1387)، حماسه سرایی در ایران، چاپ چهارم، تهران: فردوسی.
- عارف قزوینی، ابوالقاسم (1381)، دیوان، به کوشش مهدی نورمحمدی، تهران: سنایی.
- عشقی، محمدرضا (1373)، کلیّات، به کوشش سیدهادی حائری، تهران: جاوید.
- فرّخی یزدی، محمد (1357)، دیوان، حسین مکی، تهران: امیرکبیر.
- همایی، جلال‌الدین (1373) فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ نهم، تهران: هما.
)