نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
شعر پروین از برجسته‌ترین نمونه‌های شعر تعلیمی معاصر محسوب می‌شود. پروین اعتصامی و ژاله قائم مقامی از زنان شاعر متعهدی هستند که پس از انقلاب مشروطه در ایران منشأ تحولی عمیق در زمینۀ شعر زن شدند. هر دو تربیت یافتۀ خانوادۀ ریشه‌دار و فرهنگی بودند. از سرچشمه غنی آموزه‌های اخلاقی و فرهنگ دینی، بهره‌های فراوان برده و از آن در جهت باروری مضامین شعری خود استفاده کرده؛ و در این مسیر برای تأثیر بیشتر آموزه‌های خود از تمثیلات و داستان‌های قرآنی و جذابیت‌های خاص آن به نحو احسن استفاده کرده‌اند. در این مقاله با روش درون‌متنی، آموزه‌هایی دینی همچون، خداشناسی و توحید، بهره‌گیری لفظی و معنایی از قرآن کریم و پوشیدن لباس تقوا و آموزه‌های اخلاقی که جان‌مایۀ آن می‌تواند مضامینی همچون، تحذیر از دنیاداری و نکوهش دنیاداران، عمر و استفاده از اوقات آن، نکوهش اهریمن، جهل، غرور، ریا و آز؛ توصیه به قناعت، حقیقت‌جویی، بردباری، پاکی و عفّت و... به عنوان درونمایه‌های مشترک، همراه با ذکر مثال‌ها و شواهد متعددی از میان اشعار آن‌ها، به مطالعه تطبیقی اشعار این دو شاعر خواهیم پرداخت. بدون شک اگر آثار لطیف و هنرمندانۀ این زنان نمی‌بود، عرصه ادبیات و شعر از بسیاری جوانب عاطفی و زیبای خود محروم می‌شد. تاکنون پژوهشی مستقل و تطبیقی از بررسی مضامین و آموزه‌های اخلاقی و دینی در شعر پروین و ژاله قائم مقامی صورت نگرفته و این مقاله به نوبۀ خود بکر است.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- آرین‌پور، یحیی (1376)، از نیما تا روزگار ما، چاپ دوم، ج دوم، تهران: زوار.
- احمدی‌گیوی، حسن (1381)، دیوان پروین اعتصامی، چاپ ششم، تهران: قطره.
- اعتصامی، پروین (1371)، دیوان اشعار، دیباچۀ ملک الشعرای بهار، تدوین فریده دانایی، تهران: نگاه.
- ترابی، علی اکبر (1385)، جامعه شناسی ادبیات فارسی، چاپ پنجم، تهران: فروزش.
- خاتمی، احمد (1396)، نگاهی به ادبیات معاصر ایران، تهران: علمی.
- دانشگر، احمد (1387)، زندگینامه و دیوان پروین اعتصامی، چاپ چهارم، مشهد: حافظ‌نوین.
- دهباشی، علی (1383)، بر ساحل جزیرۀ سرگردانی، تهران: سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1365)، دفتر ایّام، تهران: علمی.
- قائم‌مقامی، ژاله (1374)، دیوان اشعار، تصحیح و تنظیم پولاد فرخزاد، تهران: ما.
- کفافی، محمدعبدالسلام (1382)، ادبیات تطبیقی، ترجمه حسین سیدی، مشهد: به نشر.
- ناظر، منوچهر (1360)، نگرشی بر شعر پروین اعتصامی، تهران: سروش.
- یوسفی، غلامحسین (1373)، چشمه روشن، تهران: علمی.
)