نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استاد همکار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
سفرنامه‌ها بهعنوان یکی از مهم‌ترین رسانه‌های بین فرهنگی حاصل کنجکاوی و تلاش‌های شخص سفرنامه نویس هستند. این آثار به دلیل اطلاعاتی که از مکان‌ها، اشخاص و فرهنگ‌ها ارائه می‌دهند، جدابیت ویژه‌ای دارند. سفرنامه‌های فارسی نویسان هندی گنجینه‌ای ارزشمند از تاریخ و فرهنگ این سرزمین به شمار می‌آیند. این آثار نه تنها روابط فرهنگی بین ایران و هند را به تصویر می‌کشند، بلکه اطلاعات مهمی در مورد اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن دوره نیز ارائه می‌دهند. به لحاظ ادبی نیز متن سفرنامه حاوی اطلاعات مهمی از سبک دوره و سبک شخصی نویسنده و حتی تأثیرپذیری یا تأثیرگذاری وی بر فارسی‌نویسی در هند است. سفرنامه‌نویسی در دوره صفویه تا قاجاریه رونق گرفت و زمینۀ تبادل دوسویه فرهنگی میان دو کشور را فراهم کرد. از جمله اهداف نوشتن این سفرنامه‌ها، انتقال دانش و اندیشه‌ها از یک سرزمین به سرزمین دیگر است که زمینه‌ساز شناخت بهتر فرهنگ شرق نسبت به غرب شده است. با وجود میلیون‌ها سند تاریخی فارسی در هندوستان، این کشور یکی از بزرگترین منابع اسناد تاریخی فارسی جهان محسوب می‌شود.
کلیدواژه‌ها
- احمدی، علی (1398)، کتاب‌شناسی سفرنامه‌های حج مسلمانان هند، فصلنامه میقات حج، پیاپی 107، ص 203-224.
- جونپوری، اعتصام‌الدین (1397)، شگرف نامه ولایت، به اهتمام امید سپهری راد، بجنورد: بیژن یورد.
- خامه یار، احمد (1398)، انیس الحجاج صفی بن ولی قزوینی؛ راهنمای مصور سفر دریایی حج از هند، فصلنامه میقات حج، پیاپی 107، ص 29-60.
- شوشتری، میر عبدالطیف خان (1363)، تحفه العالم، به اهتمام صمد موحد، تهران: کتابخانه طهوری.
- ططری، علی (۱۳۸۳)، کمپفر، سفرنامه نویسی متفاوت، پیام بهارستان، ش ۴۳، ص ۷ – ۹.
- عبدی، لیلا (1398)، سفرنامه حج غلام الحسنین پانی پتی از هندوستان (سال 1353ق)، فصلنامه میقات حج، پیاپی 107، ص 103 -140.
- فاروقی، فواد (1361)، سیری در سفرنامه‌ها، تهران: موسسه مطبوعاتی عطایی.
- فرجی، مهدی و رضا نصیری حامد (1400)، سفرنامه‌های فارسی هند؛ نخستین روایت گران نظام مشروطه انگلیس (مطالعه موردی: شگرفنامه ولایت، تحفه العالم و مسیر طالبی)، نشریۀ مطالعات شبه قاره، سال 13، ش 41، ص 213-234.
- کدخدای طراحی، مهدی و دیگران (1397)، واژه‌های هندی در تحفه‌العالم، پژوهش‌های نظم و نثر فارسی، سال اول، ش 3، ص25-54.
- منشی اسماعیل (1399)، سفرنامۀ منشی اسماعیل به انگلستان (1185 ق/ 1771م)، به کوشش امید سپهری راد، بجنورد: بیژن یورد.
- میرزا ابوطالب خان (1363)، مسیر طالبی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
)