نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانش آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی- ادبیات عرفانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
مثنوی معنوی مهم‌ترین منظومة عرفانی زبان و ادبیات فارسی است. مولانا با بیانی پرشور تعالیم خویش را به صورت کاربردی و عملی در قالب حکایت برای مخاطب عرضه می‌کند. بیان جذاب، نتیجه‌بخش و پرشور مولانا از مشرب عرفانی وی در ترجیح سکر بر صحو سرچشمه می‌گیرد. مولانا شناخت و درکی عمیق نسبت به مسائل مختلف طریقت از قبیل: مقدمات لازم جهت طیّ مقامات عرفانی، کیفیت مراتب سلوک و موانع راه، آثار احوال و مقامات و... دارد. در این پژوهش کوشش شده است، دیدگاه مولانا در حکایات دفتر اول نسبت به کیفیت سیر توبه از آغاز تا مقصد نهایی؛ یعنی از بیداری تائب تا بازگشت به حق که از طریق فنا ممکن می‌شود، در ساختاری منسجم و منظم، تحلیل و تدوین گردد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- ابن عربی، محییالدین (1381)، الفتوحات المکیه، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
- اکبرآبادی،ولی محمد (1383)، مخزن الاسرار، تهران: انتشارات قطره.
- انقروی،رسوخ الدین اسماعیل (1388)، شرح کبیر مثنوی، ترجمة عصمت ستارزاده، تهران: انتشارات زرین.
- بالی‌زاده،مصطفی‌بن سلیمان (1422ق)، شرح فصوص الحکم، تصحیح الشیخ فادی أسعد نصیف، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- پل نویا (1373)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمة اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- تهانوی،محمدعلی (1378)، موسوعه کشاف اصطلاحاتالفنون و العلوم، گردآورنده علی دخروج، ترجمه جورج زیناتی، تهران: سپاس.
- جامی،نورالدین عبدالرحمن (1361)، نی‌نامه، اهتمام جمشید مظاهری، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش1، صص113-101.
- جرجانی،سیدشریف علی‌بن محمد (1370)، التعریفات، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
- جعفربن‌محمد(ع) (1360)، مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، ترجمة حسن مصطفوی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفة ایران.
- حیدریان،حسن (1389)، «بررسی توبه در مثنوی مولانا»، فصلنامه علمی‌پژوهشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال سوم، ش6، صص 158-127.
- خواجه ایوب (1377)، اسرار الغیوب، تصحیح محمدجواد شریعت، تهران: انتشارات اساطیر.
- خواجه عبدالله انصاری (1377)، مجموعه رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری، تصحیح محمد سرور مولایی، تهران: انتشارات طوس.
- _________ (1387)، منازل السائرین، تصحیح محمد عمار مفید، ترجمة عبدالغفور روان فرهادی، تهران: انتشارات مولی.
- خوارزمی،کمال‌الدین حسین (1384)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار، به کوشش محمدجواد شریعت، تهران: انتشارات اساطیر.
- دهباشی،مهدی و سید علی اصغر میرباقری فرد (1384)، تاریخ تصوف1،تهران:سمت.
- دهخدا،علی‌اکبر(1377)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- رازی، نجم الدین (1379)، مرصاد العباد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سبزواری،ملاهادی (1379)، شرح مثنوی، تصحیح مصطفی بروجردی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- طباطبایی،محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسی،فضل‌بن‌حسن (1415ق)، مجمعالبیان فی التفسیرالقرآن، تصحیح هاشم رسولی و فضلالله طباطبایی، بیروت: دارالمعرفه.
- طوسی،محمدبن حسن (1388)، التبیان فی التفسیر القرآن، مقدمة آقابزرگ تهرانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- غزالى،ابوحامدمحمد (1386)، احیاء علومالدین، ترجمه مؤیدالدین خوارزمى، تصحیح حسین خدیوجم، تهران: علمى و فرهنگى.
- فروزانفر،بدیع‌الزمان (1361)، احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
- _______ (1386)، شرح مثنوی شریف، تهران: انتشارات زوّار.
- قشیری،ابوالقاسم (1388)، رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
- کاشانی،عزالدین محمود (1387)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، مقدمه عفت کرباسی و محمدرضا برزگرخالقی، تهران: زوّار.
- گوهرین،سید صادق (1368)، شرح اصطلاحات تصوف، تهران:زوّار.
- مستملی بخاری، خواجه امام ابوابراهیم (1365)، شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
- مولوی،مولاناجلالالدین محمد بلخی (1371)، مثنوی معنوی (چاپ عکسی از نسخة قونیه، تاریخ کتابت677ه.)، زیرنظر نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- ________ (1386)، فیه ما فیه، تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران:نگاه.
- میبدی،ابوالفضل (1371)، کشف الاسرار و عده الابرار، تصحیح علی اصغرحکمت، تهران:امیرکبیر.
- میرباقری فرد،سیدعلی اصغر و اشرف خسروی (1390)، «گناه توبه؛ تحلیل مقام توبه از حسنه تا سیئه در داستان پیرچنگی از مثنوی مولانا»، فصلنامة متن پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، ش48، صص111-93.
- میرباقری فرد،علی اصغر (1394)، تاریخ تصوف، تهران: سمت.
- نیکلسون،رینولد (1378)، شرح مثنوی معنوی مولوی، به‌اهتمام حسن لاهوتی، تهران: علمی و فرهنگی.
- هجویری،ابوالحسن (1375)، کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، تهران: کتابخانه طهوری.
- همایی،جلال‌الدین (1385)، مولوی‌نامه؛ مولوی چه می‌گوید، تهران: هما.
)