نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
از ویژگیهای مهم حدیقه سنایی طرح گسترده مفاهیم توحیدی آن است. تفاوت سنایی با دیگران در نحوه ارائه مسئله توحید و تبیین آن است. او به مسئله توحید نگاهی علمی و ذوقی (عقلی و عرفانی) دارد. این دو نگاه، امروزه هم مورد توجه محققان است. مقاله حاضر به روش کتابخانهای و توصیفی فراهم آمده است و نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد، سنایی، حدیقه را در قیافه یک اثر تعلیمی پدید آورده است و در آن جهات لازم برای آموزش موضوع مهمی مانند توحید را مدّ نظر داشته است. روانی مطالب به همراه استدلال و بیان شواهد متعدد از ویژگیهای این بخش از حدیقه است. دستاوردهای این مقاله عبارت است از: طرح توأمان موضوعات توحیدی به زبان عرفان، کلام و فلسفه؛ بیان مستدل، روان و تعلیمی، به همراه ارائه شواهد و مثال های متنوع؛ داوری منصفانه در باره توانمندیهای عقل در شناخت توحید؛ فهم دقیق و تسلّط کافی بر موضوع توحید و دفاع قدرتمندانه علمی از آن.
کلیدواژه‌ها
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1381)، اسماء و صفات حق، چاپ هفتم، تهران، ناشر: سازمان چاپ و انتشارات.
- اسدالّهی، خدابخش (1389)، اندیشه توحیدی سنایی، مجلۀ ادیان و عرفان، سال چهل و سوم، شماره یکم، صص 11-29.
- انصاری، خواجه عبدالله (1383)، منازل السّائرین، عبدالغفور روان فرهادی، به کوشش محمدعمار مفید، تهران: مولی.
- بخشی، منصوره (1387)، اسماء و صفات الهی در نهج البلاغه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصول الدّین.
- دادبه، اصغر و محمدی، جمال (1367)، حدیقه الحقیقه، جلد 20، تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- دُرّی ، زهرا (1387)، شرح دشواریهایی از حدیقه الحقیقه سنایی، چاپ دوّم، تهران: زوّار.
- رمضانی، حسن (1392)، عرفان علامه سید محمد حسین طباطبایی، قم: سبط النّبی.
- زرقانی، مهدی (1378)، افق های شعر و اندیشه سنایی غزنوی، تهران: روزگار.
- زرین کوب، عبدالحسین (1378)، با کاروان حلّه، چاپ یازدهم، تهران: علمی.
- سبحانی، محمدتقی (1385)، دانشنامه امام علی (ع)،ج2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372)، تازیانههای سلوک،تهران: آگاه.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1362)، توضیح الملل (الملل و النحل)، تحریر از مصطفی خالقداد هاشمی، چاپ سوم، تهران: اقبال.
- طباطبایی ، محمد حسین (1383)، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، مجلد 17، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طغیانی اسفرجانی، اسحاق (1376)، «جهان بینی عرفانی سنایی در حدیقه»، نشریه علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 10 و 11.
- قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1391)، رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
- کاشانی، عزیزالدین محمودبن علی (1367)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال الدین همایی، چاپ سوم، تهران: هما.
- مجتهد شبستری،محمد،حاج منوچهری، فرامرز و امامی، علی اشرف (1367)، توحید، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی ،جلد 16، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی،صص 306-326.
- مدرس رضوی، محمد تقی (1368)، حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه سنایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ــــــــــــ (بی تا)، تعلیقات حدیقه الحقیقه، تهران :موسّسه مطبوعاتی علمی.
- ــــــــــــ (1388)، دیوان سنایی غزنوی، تهران: سنایی.
- مستملی بخاری، ابو ابراهیم اسماعیل بن محمد (1389)، شرح التّعرف لمذهب التّصوف، با مقدمه محمد روشن ،جلد1، تهران: اساطیر.
- مشرف، مریم (1385)، «تفسیر قول لا اله الا الله در حدیقه سنایی»، نام کتاب : شوریده یی در غزنه، اندیشه ها و آثار حکیم سنایی، به کوشش محمود فتوحی و علی اصغر محمد خانی ، تهران: سخن.
- مکّی، ابی طالب محمد بن علی بن عطیّه (1396)، قوت القلوب، مترجم مهدی افتخار، تهران: آیت اشراق
- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1392)، کشفالمحجوب، با مقدمه محمود عابدی، تهران: سروش.
)