نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی فقه و اصول، دانشکده بنت الهدی قم، قم، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
چکیده
عایشه درانی از شاعران برجسته افغانستان است که در قرن یازدهم در عصر تیمور شاه و پسرانش میزیسته است. دوران کودکی و نوجوانی عایشه به کسب علو دانش و آموختن اصول اولیه در شعر و شاعری سپری شده است. طبق پژوهشهای صورت گرفته دوران میانسالی عایشه صرف ازدواج و تربیت فرزندانش سپری گشته و اواخر عمر وی به تلخی گراییده است. نخستین سرودۀ عایشه در وصف کابل سروده شد که مورد تشویق تیمور شاه قرار گرفت. سپس دیوان مکملی را در سال ۱۲۳۲ به اتمام رساند. در سال ۱۲۶۱ به دستور عبدالرحمن خان، چاپخانه دولتی، دیوان عایشه را که حاوی ۳۰۰۰ قطعه شعر در بخش قصیده، غزلیات، مثنوی‌ها، مخمس و ترجیع بند، رباعیات و دوبیتیها، تنظیم شده را به چاپ رساند. این بانوی شاعر با وجود توانایی بسیار در سرودن انواع قالبهای شعر فارسی مورد بی مهری و کم توجهی قرار گرفته است. وی با آنکه ذهنیّتی پاک و ستره فراقومی داشت، اما به دلیل مباحث قومی در عرصه شعر و ادبیات گمنام ماند و دیوانش مورد اقبال قرار نگرفت. سرودههای او را از نظر محتوا به سه بخش تقسیم کرده‌اند: غزل‌های عاشقانه، مثنوی‌ها و قصیده‌های با حال و هوای عارفانه و دوره مرثیه‌سرایی‌ها. پژوهش حاضر که به روش توصیفی انجام شده، به معرفی و بررسی سرودههای عایشه درانی پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان داد که در سرودن اشعار پیرو سبک عراقی ماند و بیش از همه تحت تأثیر حافظ شیرازی قرار داشت.
کلیدواژه‌ها
- برتنس، هانس (1387)، مبانی نظریه ادبی معاصر،ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ دوم، تهران: ماهی.
- حبیبی، صالحه (1399)، پژوهشی در مورد آثار زنان شاعر دری پرداز افغانستان از (1298-1342 ه.ش)، کابل: نبی زاده.
- حسن لی، کاووس (1391)، گونههای نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: ثالث.
- دورانی، عایشه (1386)، دیوان اشعار، به کوشش عفت مستشارنیا، ناشر: شریعتی‌افغانستانی.
- دیچز، دیوید (1366)، شیوههای نقد ادبی، ترجمه غلامحسین یوسفی و محمد تقی صدقیانی، تهران: علمی
- ریکا، ایرناریما (1385)، دانشنامه نظریههای ادبی معاصر،ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
- ژوبل، محمد حیدر (1388)، تاریخ ادبیات افغانستان، کابل.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا (1385)، موسیقی شعر، چاپ هشتم، تهران: آگه.
- علویمقدم، مهیار (1377)، نظریههای نقد ادبی معاصر، تهران: سمت.
- فرهنگ، میرمحمد صدیق (1380)، افغانستان در پنج قرن اخیر، تهران: مؤسسه انتشارات عرفان.
- مکّی، ابراهیم (1366)، شناخت عوامل نمایشی، تهران: سروش.
- ولک، رنه و وارن (1386)، تاریخ نقد جدید، 2 جلد، ترجمه ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
- یوشیج، نیما (1385)، درباره شعر و شاعری، سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
)