نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• فاطمه حاجی ‎رحیمی

استاد همکار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از عناصر هویّت در هر کشوری، دین است. در ایران، نیز دین یکی از مهم‎ترین عناصر هویّت ایرانی بوده است. هویّت دینی در ایران عمری به بلندای تاریخ این سرزمین دارد. رابطه میان دین و ملیّت ایرانی به طور کلی رابطۀ سازگارانه‎ای بوده است. ایمان و اعتقادات معنوی در طی تاریخ ایران با روح مردم این سرزمین گره خورده است. دین نه تنها، نوع رابطه انسان با عالم بالا را توضیح می‎دهد، بلکه با بیان چیستی و کیستی خداوند و بیان علّت آفرینش از جانب او و هدف زندگی انسان در این جهان، باعث تعیین نوع نظام اخلاقی، اجتماعی و سیاسی می‎شود. دین زردشت آیین یکتاپرستی در ایران باستان است که تا قبل از ورود اسلام دین رسمی جامعه بود. پژوهش حاضر که به صورت توصیفی-تحلیلی انجام گرفته به تحلیل ارزش‎های دینی در شاهنامه پرداخته است، یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که شاهنامه را می‎توان در عین حال کتابی دینی به شمار آورد. یکی از رازهای ماندگار این اثر ارجمند نمایش یگانگی است و اگر شاهنامه منحصراً نامۀ شاهان می‎بود چه بسا که رفته‎رفته از میزان اقبال مردم بدان کاسته می‎شد. از سوی دیگر حماسه در ارتباط با قوم و قبیله و ملت معنا پیدا می‎کند. مرد حماسه نمی‎تواند و نمی‎باید تنها گلیم خویش را از آب بیرون بکشد. به عبارت دیگر، جهان‎بینی حماسه، دیدی برون گرایانه دارد و این دو ویژگی، یعنی توجه به حیات مادی و عنایت و اهتمام به زندگی جمعی، با دین رسمی که می‎کوشد با نفی استحقاق جسم برای بهره‎مندی از لذات مادی، فضایی وسیع‎تر برای طیران روح فراهم کند و جسم را بندی بر پای روح می‎داند و از سوی دیگر مکتبی است فردی با تمایلات آشکارا درون‎گرایانه، منافات دارد.

کلیدواژه‌ها

• دین
• هویّت
• داستان‎های شاهنامه
• اسلام
• یکتاپرستی