نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
2 استاد همکار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مجازی، جامعه المصطفی العالمیه قم، قم، ایران
چکیده
توصف و تصویرآفرینی ازمهمترین تواناییهای شاعر در خلق یک اثرمنظوم به شمار میآید؛زیرا او این کار را با استفاده از اندوختههای ذهنی و علمی خود و به کاربردن امکانات زبانی و بیانی انجام میدهد. شاهنامۀ فردوسی از جمله منظومههایی است که از این منظر جایگاه رفیعی دارد. حکیم طوس در نهایت هنرمندی با استفاده از صورخیال و آرایههای بدیعی موقعیّتها، اشخاص، گفتگوها، صحنهها و رویدادها، را توصیف نموده و تصاویر بدیع، جذّاب و ماندگاری خلق نموده است. در این مقاله نگارندگان بر آن هستند تا با روش تحلیل محتوا، تشبیهات و استعارههای موجود در داستان رستم و اسفندیار را استخراج و بررسی کنند تا به این سؤال پاسخ دهند: حکیم فردوسی در سرودن داستان رستم و اسفندیار چه میزان از صورخیال بهره برده است. شاعر بزرگ ایرانی در این داستان زیبا تصویرسازی فوق العادهای را ارائه میدهد. لازم به ذکر است که این صورخیال به اقسامی از جمله تشبیه ساده (حماسی و غیرحماسی) تشبیه بلیغ (حماسی و غیرحماسی) استعاره مصرحه (حماسی و غیرحماسی) و استعاره مکنیه (حماسی و غیرحماسی) تقسیم شدهاند و نگارندگان بر این اساس این داستان را مورد بررسی قرار دادهاند.
توصف و تصویرآفرینی ازمهمترین تواناییهای شاعر در خلق یک اثرمنظوم به شمار میآید؛زیرا او این کار را با استفاده از اندوختههای ذهنی و علمی خود و به کاربردن امکانات زبانی و بیانی انجام میدهد. شاهنامۀ فردوسی از جمله منظومههایی است که از این منظر جایگاه رفیعی دارد. حکیم طوس در نهایت هنرمندی با استفاده از صورخیال و آرایههای بدیعی موقعیّتها، اشخاص، گفتگوها، صحنهها و رویدادها، را توصیف نموده و تصاویر بدیع، جذّاب و ماندگاری خلق نموده است. در این مقاله نگارندگان بر آن هستند تا با روش تحلیل محتوا، تشبیهات و استعارههای موجود در داستان رستم و اسفندیار را استخراج و بررسی کنند تا به این سؤال پاسخ دهند: حکیم فردوسی در سرودن داستان رستم و اسفندیار چه میزان از صورخیال بهره برده است. شاعر بزرگ ایرانی در این داستان زیبا تصویرسازی فوق العادهای را ارائه میدهد. لازم به ذکر است که این صورخیال به اقسامی از جمله تشبیه ساده (حماسی و غیرحماسی) تشبیه بلیغ (حماسی و غیرحماسی) استعاره مصرحه (حماسی و غیرحماسی) و استعاره مکنیه (حماسی و غیرحماسی) تقسیم شدهاند و نگارندگان بر این اساس این داستان را مورد بررسی قرار دادهاند.
کلیدواژه‌ها
- التبریزی، الخطیب (۱۹۹۴ م)، شرح دیوان ابی تمام، ج2، بیروت: دارالکتاب العربی.
- اسلامی ندوشن، محمد علی (1390)، داستان داستانها – رستم و اسفندیار در شاهنامه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- الهاشمی، سید احمد (1370)، جواهر البلاغه، قم: مکتب الاعلامی.
- الهی قمشه‌ای، حسین (۱۳۸۶)، شاهنامه فردوسی، ترجمهٔ ناهید فرشادمهر، تهران: محمد.
- بیرانوند، نسرین و آریان، حسین (۱۳۹۵)، زیبایی شناسی ادبی، دوره ۷، شماره ۲۷، صص ۱۳۹-۱۶۶.
- حریرچی، فیروز و محسنی، علی اکبر (۱۳۸۰)، صورخیال در شعر متنبی، مدرس علوم انسانی، شماره۲۰.
- خالقی مطلق، جلال (۱۳۷۵)، شاهنامه، انتشارات مزدا باهمکاری بنیادمیراث ایران، کالیفرنیا، دفتر پنجم.
- خورشیدی سیله، هومان و دانش پژوه، غلامرضا (۱۳۹۴)، عنصر رنگ و صور خیال در شاهنامه فردوسی، تهران: کنفرانس ملی آینده پژوهشی.
- زنجانی، برات (۱۳۸۱)، تشبیه در شاهنامه فردوسی، تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
- سالاری راد، شهاب و محبوب پور، ناصر (۱۳۹۸)، بررسی صور خیال در جهانگیرنامه، فصلنامه اورمزد ، شماره ۴۷، ص ۸ -۲۰.
- سلیمانی خواه، حمید (۱۳۹۷)، بررسی و مقایسه صورخیال (تشبیه و استعاره) در دو داستان رستم و اسفندیار و بیژن و منیژه، مقاله کنفرانسی، دومین همایش بین المللی زبان و ادبیات فارسی.
- شفیعی کدکنی، محمد رضا (۱۳۶۶)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (۱۳۷۹)، معانی و بیان، تهران: فردوس.
- شوقی نوبر، احمد (۱۳۸۸)، تو در تویی صورخیال در شعر حافظ، ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، شماره ۲۳، ص ۵۳-۶۶.
- عقدایی، تورج و بهرامی رهنما، خدیجه (۱۳۹۱)، بررسی ساختار تراژیک داستان رستم و اسفندیار، فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شماره ۱۲، ص ۳۱ – ۶۶.
- علی نژاد، ناهید و شایگان، مریم (۱۳۹۳)، بررسی صورخیال در اشعار محمود مشرف آزاد تهرانی، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی-واحد بوشهر، شماره پیاپی: بیست و دوم ص۳۵ – ۵۲.
- کیوان فر، محمد رضا، عادل زاده، پروانه و پاشایی فخری، کامران (۱۳۹۹)، تطور بیان تمثیل در رستم و اسفندیار حکیم فردوسی، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی-واحد بوشهر، ص ۱۰۴-۱۴۲.
- مهرآوران، محمود (۱۳۹۷)، درسنامه رستم و اسفندیار، جزوه درسی دانشگاه المصطفی، درس یکم، ص۵.
)